Alle veertig schooldirecteuren in de zaal waren het erover eens; er werkten teveel disfunctionerende leerkrachten in hun organisatie en dat was niet goed, vooral voor de leerlingen. Maar geen van allen hadden ze een idee wat ze eraan moesten doen.
Tegen leerkrachten zeggen dat ze iets niet goed deden, of god verhoede, iemand ontslaan, was zó niet deel van hun organisatiecultuur dat ze het niet konden zien als een mogelijkheid, en alle theatrale werkvormen die we hadden ingezet, hadden hierin geen verandering kunnen brengen.
De collectieve stem dat ze een onmogelijke opgave hadden, met al die niet functionerende meesters en juffen, werd steeds sterker en de energie dreigde weg te zakken “Je kunt leerkrachten eenvoudigweg niet ontslaan, dat is onmenselijk” zeiden ze.
Ik wist dat dat niet zo was, maar ons repertoire om de blinde vlek zichtbaar te maken was bijna uitgeput, ik had nog één idee, iets wat ik altijd vermeed: “Zal ik het even voordoen?”, vroeg ik. Dat vond men okay, maar het was duidelijk dat ze hier óók niets van verwachtten. “Laten we dan maar met het lastigste beginnen”, zei ik, “het ontslaggesprek”. Er viel een gespannen stilte…
Niet gehinderd door hun belemmerende overtuigingen liet ik, samen met mijn collega, die het me bepaald niet makkelijk maakte, een duidelijk maar toch menselijk ontslaggesprek zien met een heldere, onontkoombare boodschap en veel aandacht voor wat dat deed met degene die ontslagen werd.
Na de demonstratie bleef het lang stil, tot één van de directeuren achterin de zaal bromde: “Ja, dát moeten wij dus leren.”
Het was alsof er een deur naar een nieuwe mogelijkheid was opengegaan, alsof er licht naar binnen scheen. De rest van de dag werd er met bevrijde energie gewerkt om zowel de collectieve overtuigingen over wat menselijkheid eigenlijk ís onder de loep te nemen, als om de vaardigheden te ontwikkelen om goede feedback-gesprekken te voeren.
De reden dat mijn bedrijf Ander Licht heet, werd door deze dag mooi geïllustreerd: je kunt niet anders handelen als je niet ook anders gaat kijken, maar hoe je daar komt is een wonderlijk proces waarin je als veranderaar zelf soms óók anders moet kijken. Ik moest het idee loslaten dat iets voordoen geen goede werkvorm is. Door allemaal onze eigen belemmerende overtuigingen te onderzoeken, zijn we samen aan het leren en ontmoeten we elkaar, onafhankelijk van onze rol, als kwetsbare mensen die het niet al weten, maar wel samen op reis willen.